Sokratik Sorgulama İle Ders Tasarımı






Sokratik Sorgulama İle Ders Tasarımı



Sokratik sorgulama diğer adıyla yönlendirilmiş keşif, ilgili tanımda bilgiyi soru sorarak öğretme yöntemidir diyor (Türkçapar ve Sargın, 2012).

Antik Yunan dönemine ait bu yönteme göre insan zihninde var olan bilgi soru ve sorgulamalarla ortaya çıkarılır ve revize edilir. 21. Yüzyıl dünyasında bilginin sadece ansiklopediler içerisine sıkıştırılmadığı ve tek bir tuş ile sayfalarca bilginin anında karşımıza çıkabildiği gerçeği düşünüldüğünde topluluklarca yapılan öğretme ve öğrenme deneyimlerinin üzerinde yeniden düşünülmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu düşünceye paralel olarak öğretmenliğin de var olan bilgiye temas etmeden aktarım olmadığı düşünülebilir. Eski dönemlerde öğrenci bir bilgiye erişmek için bir ansiklopediyi karıştırmaya ya da öğretmeninin sınıfta okuyacağı bir satıra ihtiyaç duyarken günümüzde buna gereksinim eskisi kadar yaygın değildir. Bilgiye erişim oldukça kolaydır ve bilgi her yerdedir dolayısıyla var olan bilgi öğretmenlerce yeniden keşfettirilmelidir. Bilginin yeniden keşfi üzerine sokratik sorgulamaya ve bu yöntemle ilgili araştırma örneklerine değinmek istiyorum.

Sorgulamaya dayalı bir yöntem olan sokratik sorgulama ile öğrencilerin okuma, anlama ve değerlendirme becerilerinde daha kolay ilerleme sağlanacağı söylenebilir (Güneş, 2016; akt. Kanat & Temel, 2019). Sokratik sorgulama çocukların birbirini dinlediği, fikirlerine katılıp katılmadığını ifade ettiği, birbirlerinin fikirlerine saygı duymayı benimsediği ve kendini net bir şekilde ifade etmeyi deneyimlediği bir yöntem olarak düşünülebilir (Kanat ve Temel, 2019). Üst bilişi harekete geçiren ve çocukların farkındalıklarını arttıran bu yöntem sınıflarda uygulandığında dersler sıkıcı rutinlerinden sıyrılarak bilginin tüm öğrencilerle yeniden keşfedilmesine ve değerlendirilmesine olanak tanıyabilir. Yapılan bir araştırmada 5-6 yaş grubu öğrenciler sokratik sorgulama yöntemi ile tasarlanmış bir eğitim programına tabi tutulmuş ve araştırma sonuncunda bu öğrencilerin sözel dil becerilerinde olumlu bir değişim yaşandığı gözlenmiştir. Aynı araştırmada sokratik yöntemin çocukların çalışma belleğine katkısından da söz edilmiştir. Çalışma belleğini kısa bir örnekle açıklayacak olursak paylaşım esnasında geçici olarak zihninizde tutmanızı gerektiren bir telefon numarasını akılda tutmanızı sağlayan bellek veya markete gittiğinizde alacağınız 3-5 şeyin o anda zihninizdeki varlığına yardımcı olan bellek diyebiliriz.

Sokratik sorgulama ile yürütülen derslerde neden ve niçin sorularına çokça ihtiyaç duyulacağından öğrencilere yöneltilecek sorular da bu paralelde hazırlanmalıdır. Nesnel yargıların kısa ve kabul görmüş cevapların doğrudan paylaşımına yönelik sorular bu yöntemin uygulanmasına engel oluşturarak yöntemin uygulanabilirliğini zorlaştırabilir. Sorulan soruya cevaben verilen yanıtlar nesnel ifadelerden oluşabilir ancak bu cevabın öğrencinin zihninde bir takım bilişsel süreçlerden geçerek muhakeme edilmiş olması önemlidir; burada bu muhakemeyi öğrenci tek başına yapamayabilir bu noktada öğretmen öğrencinin farklı durumları muhakame edebilmesine (cevabı buldurmaya) düşünmesine ve sorgulamasına yönelik sorular ile bilişsel süreci takip etmelidir.

Hüner ve Küçüktepe (2018) araştırmasında sokratik sorgulama deneyimlerini paylaşan 30 öğretmenden bir kısmı bu yöntemin uygulanabilirliğini güçleştiren durumların olumsuz akran ve öğretmen tutumları olarak açıklamıştır.  Nitekim bu öğretmenler kendi öğrencilikleri döneminde fikirlerini açıklamak isterken alay edilme, küçük görülme ve diğerleri tarafından dışlanma durumlarının fikirlerin paylaşımı önünde bir engel oluşturduğunu aktarmıştır. Bu noktada öğretmene düşen görev etkili bir sınıf yönetimidir. Özellikle yaratıcılık ve merak gibi kavramların çok yüksek olduğu küçük yaş gruplarında etkili bir sınıf iklimi oluşturularak ilgili yöntemden maksimum verim elde edilebilir.

Öğretmenlerin sokratik yöntem ile derslerini yapılandırması için bu yöntem hakkında bilgi sahibi olması gerekir; öğretmenin bilgi sahibi olmaması veya geleneksel sunuş yoluyla ders anlatımı ile ders işlemesi öğrencilerin üst bilişlerini geliştirmeleri hususunda bir engel oluşturabileceği gibi derse katılım, akış anının ortaya çıkarılması ve motivasyon gibi durumların oluşmasını güçleştirebilir.  

 

Kaynakça

Temel F. & Kanat K. (2019). Sokratik Yönteme Dayalı Eğitim Programının 5-6 Yaş Grubu Çocukların Çalışma Belleklerine Etkisinin İncelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı;3 Sayfa: 892-905.

Hüner S.& Küçüktepe C. (2018). Öğretmenlerin Soru Sorma Deneyimlerinin Sokratik Sorgulama Entelektüel Standartları Açısından İncelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi. Sayı:15 Sayfa: 170-191.

Türkçapar H. & Sargın E. (2012). Bir Teknik Sokratik Sorgulama- Yönlendirilmiş Keşif. https://www.jcbpr.org/fulltext/77-1334222459.pdf.

Tolga

Yazıcı